Më 1 dhe 2 mars të vitit 1992 në Preshevë, Bujanoc dhe Medvegjë, u organizuar referendum ku sot mbushen plot 27 vjet ku popullata shqiptare e Luginës së Preshëvës për herë të parë në historin e saj ishte në situat të shpreh vullnetin politik, përmes referedumit qytetarët e tri komunave të banuara me popullat shqiptarë janë deklaruar për autonimi politike territoriale me të drejt bashkimi me Kosovën kur u bë deklarimi i shqiptarëve të Luginës së Preshevës për dy opsione: për Autonomi (politike e territoriale) në Serbi, dhe për bashkim me Kosovën. Nga distanca 27 vjeçare, sot mund të veçohet rëndësia e madhe e Referendumit jo vetëm se për herë të parë popullata shqiptare e deklaroi publikisht vullnetin e saj politik, por edhe më i rëndësishëm ishte fakti se ky vullnet politik i shprehur në rrethana të shkatërrimit të një sistemi shtetërorë, ofronte opsionet politike për zgjidhjen e statusit të shqiptarëve në Luginë të Preshevës. Gjate vitit 1991- 1992 në komunat Medvegjë, Bujanoc dhe Preshevë u ngrit kjo iniciativë për formimin e partive politike dhe shoqatave qytetare me motiv për te mbrojtur dhe ngritur zërin e shqiptareve të këtij rajoni. Më 16 shkurt të vitit 1992 në Preshevë u mbajt Kuvendi i përberë prej 96 delegateve të cilët ishin përfaqësues të partive politike dhe të shoqatave të dala nga shqiptaret e tri komunave: Medvegjë, Bujanoc dhe Preshevë. Me shumicë votash u propozua për autonomi territoriale me të drejtë bashkimi me Kosovën. Në këtë kuvend u propozuan tre opsione: Autonomi territoriale-politike, autonomi administrativo- kulturore dhe për autonomi territoriale me të drejtë bashkimi me Kosovën.
Që nga vitet e atëhershme deri më tani shqiptarët arritën ti realizojn vetëm disa nga të drejtat e parapara në referendum, por që janë të mjaftueshme për të zhvilluar një jetë stabile në këto treva.
